گرده زنبور عسل

گرده زنبور عسل

اصطلاحات « گرده گیاه» و « گرده زنبور عسل » یکی نیستند .

گرده گیاه توسط گیاه نر یا اندام نر یک گیاه تولید می شود ،

در حالی که گرده زنبور عسل ، گرده گیاهی تغییر ماهیت یافته توسط زنبور عسل است .

گرده گیاهان ، اجرامی بسیار ریز و میکروسکوپی هستند

که به عنوان عناصر بارور کننده نر در بساک گیاهان گلدار تولید می شود .

گرده ی بسیاری از گیاهان ، به ویژه گرده های سبک که توسط باد حمل می شوند

عامل ایجاد حساسیت در برخی انسان ها هستند .

به طور مثال ، گرده ها برخی از پادگن های پروتئینی را تولید می کنند

که این پادگن ها قادرند در افراد حساس علایم حساسیتی پدید آورند .

طول مدت زنده ماندن دانه گرده ۳ تا ۴ ساعت و گاهی تا چند روز است .

گرده ی گیاهان و گرده زنبورعسل

چنان چه دانه ی گرده زنده توسط عوامل منتقل کننده

آن روی کلاله گیاه مناسب قرار گیرد ، با جذب آب متورم می شود و لوله ی گرده را ایجاد می کند .

هسته گرده از طریق لوله گرده وارد تخمک موجود در کلاله ی گیاه شده

و لقاح انجام می شود و نتیجه این لقاح ایجاد دانه یا بذر گیاه است

که این بذر به نوبه خود وقتی در شرایط مناسب قرار گیرد ، از آن یک گیاه جدید می روید .

دانه های گرده ۵/۲ تا ۳۵۰ میکرون قطر دارند .

گرده های کوچک با قطر ۲۰ تا ۵۰ میکرون ، به علت سبکی وزن توسط باد قابل حمل هستند ،

در حالی که گرده های بزرگ تر که سنگین ترند

و یا گرده های کوچکتر از ۲۰ تا ۵۰ میکرون  توسط ات به خصوص زنبور عسل

به گیاهان ماده یا عضو ماده ی گیاهان  منتقل می شوند .

گرده هایی که توسط ات منتقل می شوند ،

در ایجاد حساسیت های انسانی نقشی ندارند ،

زیرا ات این گرده ها را از گل های نر به گل های ماده منتقل می کنند ،

بدون این که در هوا پراکنده شوند .

در واقع علت ایجاد حساسیت توسط گرده های بادبرد ،

پراکنده بودن آن ها در هوا و وارد شدن ناخواسته و غیرقابل اجتناب آن ها

به داخل دستگاه تنفسی انسان از طریق تنفس هوای گرده دار است .

شاید اگر شرایط استنشاق گرده های بزرگ تر نیز فراهم شود ،

آن ها نیز از خود حساسیت زایی نشان دهند .

گرده زنبور عسل چیست ؟ (گرده زنبور عسل )

گونه های مختلف گیاهان گلدار ، گرده هایی به شکل ها ،

اندازه ها و رنگ های متفاوت تولید می کنند .

گرده ها عموما واجد دو لایه محافظ داخلی و خارجی هستند

که لایه ی خارجی با ماده ی سختی  که دارد ،

ساختمان داخلی را از عوامل مخرب محیطی مصون نگه می دارد

و لایه داخلی که حفاظت هسته را به عهده دارد ، حاوی ذخایر نشاسته و چربی است .

رنگ گرده در گونه های مختلف گیاهی متفاوت است ،

علاوه بر آن عواملی چون نور آفتاب ، شرایط آب و هوایی و نوع مواد معدنی و غیره

گرده روی رنگ دانه های گرده اثر دارند .

اما معمولا دانه های گرده به رنگ های زرد ، قهوه ای ، نارنجی ، قرمز ،

کرم ، سفید و مخلوطی از رنگ های مختلف دیده می شود .

عموما رنگدانه های فلاوونوئیدی ، کاروتینوئیدی و گزانتوفیل موجود در لایه خارجی گرده ،

عوامل مولد رنگ های خاص در گرده ی انواع گیاهان محسوب می شوند .

کربوهیدرات های گرده ی تازه که به طور عمده شامل ساکارز ،

فروکتوز ، گلوکز ( دکستروز ) ، گالاکتوز، مانوز ، گزیلوز ، نشاسته و غیره است ،

به طور میانگین ۳۱ % وزن گرده ی تازه را تشکیل می دهد .

گرده زنبور عسل در مقایسه با گرده گیاهان ، مقادیر بیشتری قند دارد ،

زیرا زنبوران عسل مقداری قند به گرده ی گیاهان می افزایند .

مواد معدنی موجود در گرده زنبور عسل

پروتئین گرده حاوی ۱۹ اسید آمینه است که این ها تمامی اسیدهای آمینه ی ضروری را شامل می شوند .

لذا پروتئین گرده از لحاظ کیفیت یک پروتئین کامل بوده و در ردیف پروتئین های بسیار مرغوب ؛

مثل ، پروتئین شیر و پروتئین زرده ی تخم مرغ است .

چربی خام یا عصاره ی اتری گرده که شامل مواد قابل حل در اتر ؛

یعنی ، چربی ها ، روغن ها ، رنگدانه ها ، رزین ها ، ویتامین های محلول در چربی و غیره است ،

حاوی ۱۳ نوع اسید چرب است و برحسب گونه ی گیاه ،

بر اساس ماده خشک ۱ تا ۱۴ درصد محتوای گرده را شامل می شود .

دانه ی گرده شامل مقادیر قابل توجهی ویتامین ها ، به خصوص ویتامین های محلول در آب است .

کاروتن ( پیش ماده ی ویتامین آ ) ، انواع ویتامین های گروه ب ( ب کمپلکس )

و ویتامین ث ( اسید آسکوربیک ) در دانه ی گرده گیاهان فراوان است ،

درحالی که ویتامین های آ ، کا و ئی نیز به مقادیر اندک در دانه ی گرده یافت می شوند .

گرده از لحاظ عناصر معدنی پر نیاز ( کلسیم ، پتاسیم ، فسفر ، سدیم ، کلر، منیزیم و گوگرد )

و نیز عناصر معدنی کم نیاز ( آهن ، منگنز ، روی ، مس ، ید ، کبالت ، مولیبدن ، نیکل و غیره )

به حدی غنی است که به تنهایی قادر است به عنوان تنها خوراک لاروهای زنبور عسل ،

موجبات رشد سریع آن ها را فراهم کند .

البته میزان یا درصد عناصر معدنی موجود در دانه ی گرده ،

علاوه بر گونه گیاه و برخی عوامل دیگر ، به شدت تحت تاثیر محتوای مواد معدنی خاک قرار دارد .

تفاوت گرده گل و گرده زنبور عسل

در نقاطی که خاک کمبود یک عنصر معدنی را نشان دهد ،

این کمبود یقینا در مقدار همان عنصر در تمام بافت های گیاه و نیز گرده تظاهر می کند .

گرده با داشتن آنزیم های مختلف ،

به هضم غذاها در دستگاه گوارش انسان یا حیوانات کمک موثری می کند .

تولید گرده در گیاهان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی است .

تولید گرده در یک هکتار باغ میوه با گونه های مختلف گیاهی حدود ۴ کیلوگرم و در یک هکتار

کشت کلم روغنی به طور متوسط ۱۵ کیلوگرم است .

از لحاظ تعداد گرده ی تولید شونده توسط هر گل نیز اختلاف زیادی بین گونه های مختلف گیاهی وجود دارد ؛

به طور مثال ، در بساک هر گل یونجه ، به طور متوسط ۳۳۵۰ دانه ی گرده

و در بساک  سنبله ی درخت غان به طور متوسط ۶ میلیون دانه ی گرده تولید می شود .

ارقام مربوط به تولید متوسط گرده توسط گل های تولید شونده

در هر هکتار از کشت گیاهان زراعی ، جنگل ها و مراتع نشان می دهد

که ظرفیت تولید گرده بسیار بالا بوده و با توجه به قابلیت استحصال

و کاربردهای آن در تغذیه ی انسانی ، تغذیه ی حیوانات ، مصارف دارویی وغیره ،

ضرورت ایجاب می کند که به تولید گرده در ایران به عنوان یک کار اشتغال زا ،

درآمد زا و پر منفعت برای کشور نگریسته شود .

تولید وانتقال گرده در گیاهان

مقدار تولید گرده در گیاهان مختلف متفاوت است .

این تفاوت در مورد میزان تولید شهد در گیاهان مختلف کمتر است .

بازده تولید گرده در گیاهان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی است .

در یک هکتار باغ میوه با درختانی از گونه های مختلف حدود ۴ کیلوگرم گرده در سال تولید می شود .

تعداد دانه های گرده ی تولیدی توسط گل گونه های مختلف گیاهی نیز تفاوت چشمگیری دارد ،

به طوری که در بساک گل یونجه ۲۱۰۰ تا ۴۶۰۰ و در گل آذین سنبله درخت جنگلی غان ۶ میلیون دانه گرده شمارش شده است .

در تابستان ، در فضای بالای برخی جنگل ها ابری از دانه های گرده مشاهده می شود .

زمان تولید گرده در گیاهان در طول روز به درجه حرارت محیط بستگی دارد .

گل های بهاره ؛ مانند ، گل سیب ، در روزهای گرم ، خشک و آفتابی گرده بیشتری از روزهای سرد ، ابری و بارانی تولید می کنند .

در مناطق گرمسیری ، درختان در اواخر بهار و علف ها در تابستان گرده زیادی تولید می کنند .

برای تعیین احتمال بروز حساسیت در افراد حساس به گرده ی برخی گیاهان ، دانه های گرده ی موجود در هوا شمارش می شوند

و برای این شمارش یک متر مکعب از هوای یک ناحیه در طول ۲۴ ساعت شبانه روز از لحاظ تعداد میانگین گرده در هوا شمارش می شود .

این اطلاعات ارزش تحقیقاتی و پزشکی دارند .

برای شمارش گرده محصولات زراعی از دستگاه گرده شمار خودکار که در مزارع و در ۳۰ سانتی متری بالای محصولات نصب می شود ، استفاده می شود .